SŁOWNIK POJĘĆ KOMPUTEROWYCH

Witam wszystkich serdecznie w słowniku pojęć komputerowych.
Będę zamieszczał alfabeycznie pojęcia komputerowe, a także angielskie ich nazwy.

A


AGP — akronim Accelerated Graphics Port. Rodzaj gniazda rozszerzeń zaproponowany przez firmę Intel, a przeznaczony do szybkiego przesyłania danych pomiędzy kartą graficzną a procesorem komputera (do 2 GB/s). Obecnie wycofywany z użycia na rzecz uniwersalnego standardu łączy PCI Express.

AMD - akronim Advanced Micro Devices. Amerykańska firma produkująca elementy półprzewodnikowe, w tym m.in. procesory do komputerów klasy IBM PC. Początkowo firma AMD produkowała mikroprocesory na licencji firmy Intel, następnie wprowadzając na rynek własne konstrukcje z serii K5, K6 (K6-2, K6-III, K6-2+, K6-III+), K7 (Athlon, Duron, Athlon XP, Athlon MP, Sempron).

ATAPI - akronim ATA Packet Interface. Standard definiujący sposób podłączania do magistrali ATA urządzeń niebędących kontrolerami dysków twardych, a więc nieoperujących na danych zapisanych w sektorach lub blokach logicznych o rozmiarze sektora. Przykładem urządzeń ATAPI są napędy optyczne CD-ROM, CD-R i CD-RW podłączane do magistrali ATA (IDE).
ATM — akronim: 1. Asynchronous Transfer Mode. Standard szerokopasmowej technologii przesyłania danych w trybie asynchronicznym z przepustowością do 2,5 Gb/s. Obecnie zastępowany przez nowsze rozwiązania, np. Gigabit Ethernet.
ATX — wprowadzony w roku 1995 format płyty głównej mikrokomputera osobistego, na której lepiej rozmieszczono elementy składowe w porównaniu z jej poprzedniczką, płytą formatu Baby AT.

B

BAJT - najmniejsza adresowalna jednostka informacji pamięci komputerowej, składająca się z bitów (ang. również bit od binary digit).
W praktyce przyjmuje się, że jeden bajt to 8 bitów, choć to nie wynika z powyższej definicji. Aby uniknąć niejednoznaczności, jednostka składająca się z ośmiu bitów zwana jest również oktetem. Bywa też że "bajt" definiuje się jako 8 bitów, najmniejszą adresowalną jednostkę pamięci nazywając znakiem.
Najczęściej stosowanym skrótem dla bajtu jest wielka litera "B" (w odróżnieniu od bitu oznaczanego małą literą "b"). Takie oznaczenie koliduje wprawdzie z oznaczeniem bela, ale nie sprawia to większych problemów, ponieważ bela używa się przeważnie z przedrostkiem decy- (decybel – dB), którego to przedrostka (podobnie jak innych podwielokrotności) nie stosuje się dla bajtów.
Można się także spotkać z oznaczeniem bajtu małą literą "b" (bit oznacza się wtedy słowem "bit"), które jednak wprowadza konflikt z najczęstszym oznaczeniem bitu.
Praktycznie używane przedrostki na oznaczenie wielokrotności bajtu to:


BIOS - akronim Basic Input/Output System. Najniższy poziom oprogramowania komputerów klasy IBM PC, odpowiedzialny za obsługę urządzeń zewnętrznych w komputerze, np. klawiatury, napędu dyskietek i ich komunikacji z jednostką centralną. Zwykle przechowywany jest w układzie pamięci ROM BIOS, często zrealizowanej w postaci reprogramowalnej (EPROM lub EEPROM). Nowoczesne systemy operacyjne najczęściej pomijają w sporej części procedury BIOS, bezpośrednio odwołując się do składników sprzętowych komputera.

BIT - cyfra dwójkowa, np. 0 lub 1, jako najmniejsza jednostka danych (b). Osiem bitów (b) składa się na jeden bajt (B).

C

Cache - szybka lokalna pamięć podręczna, przeznaczona do przechowywania szczególnie często używanych danych.
Chipset - grupa układów scalonych w komputerze lub urządzeniu peryferyjnym, które koordynują przepływ danych między procesorem, pamięcią operacyjną i urządzeniami zewnętrznymi.

CMOS - akronim Complementary Metal Oxide Semiconductor. Metoda wytwarzania układów, charakteryzująca się parowaniem tranzystorów MOS o dwóch różnych typach domieszkowania kanału (P oraz N). Obecnie większość cyfrowych układów scalonych wytwarzana jest w technologii CMOS.
COM - Port szeregowy (ang. communication port) w komputerze, umożliwiający podłączenie np. myszy lub modemu.

CPU - akronim Central Processing Unit. Główny moduł funkcjonalny komputera, na który składają się procesor (procesory), pamięć operacyjna RAM i pamięć ROM oraz sterowniki podstawowych urządzeń.

D


DDR SDRAM - akronim Double Data Rate SDRAM. Układ synchronicznej pamięci dynamicznej (SDRAM) dokonujący transmisji danych zarówno przy rosnącym, jak i opadającym zboczu sygnału zegarowego. Dzięki temu podwaja się teoretyczna przepustowość układu pamięci przy niezmienionych pozostałych parametrach czasowych (opóźnienia).
DMA - Direct Memory Access - bezpośredni dostęp do pamięci) - technika, w której inne układy (np. kontroler dysku twardego, karta dźwiękowa, itd.) mogą korzystać z pamięci operacyjnej RAM lub (czasami) portów we-wy pomijając przy tym procesor główny - CPU.

DVI - Digital Visual Interface. Sposób połączenia urządzenia generującego dane opisujące obraz komputerowy (na przykład karty graficznej) z odbiornikiem tych danych (na przykład panelem ciekłokrystalicznym LCD). Dane przesyłane są w sposób cyfrowy, likwidując możliwość powstawania zakłóceń typowych dla analogowego toru wizyjnego.

E

EAX - Environmental Audio Extensions. opracowany przez firmę Creative Labs zestaw rozszerzeń standardu Microsoft Direct Sound 3D. EAX stosowane jest w grach 3D by lepiej oddać świat dźwięków. Pozwala na znaczne poprawienie realności doznawanych wrażeń słuchowych.
ECC - rodzaj pamięci RAM, stosowana w serwerach. Moduły takiej pamięci są wyposażone w funkcję ECC (ang. Error Correction Code) czyli kod korekcji błędów. Moduły te mają rozszerzoną szynę danych, którą oprócz samych danych przesyłane są kody kontrolne, pozwalające wykryć przekłamania pojedynczych bitów. Rozwiązanie to zapewnia większą stabilność systemu komputerowego niż w przypadku wykorzystania zwykłych kości pamięci, które nie obsługują ECC.
EnergyStar - symbol nadawany urządzeniom i komponentom, wskazujący na ich projektowanie z uwzględnieniem małego zużycia energii, np. w przypadku dłuższego braku aktywności przechodzą one w stan "uśpienia".
EPP - akronim Enhanced Parallel Port. Szybszy następca portu równoległego typu Centronics stosowany w komputerach osobistych. Zapewnia dwukierunkową szybkość przesyłania do 500 Kb/s (Centronics do 150 Kb/s).

ETHERNET -standard sieci lokalnej o prze­pustowości 10 Mb/s, opracowany w roku 1975 przez firmy Xerox, Digital i Intel. Rozwinięty do postaci Fast Ethernet (przepustowość 100 Mb/s) oraz Gigabit i 10-Gigabit Ethernet (1000 Mb/s, 10 Gb/s).

F

FAQ - akronim Frequently Asked Question. Zestaw odpowiedzi na typowe pytania, zadawane np. w internetowej grupie dyskusyjnej lub dołączane do pakietu programowego.

FDD - Stacja dyskietek (FDD; Floppy Disk Drive) to element komputera. Przeznaczona jest do obsługi jednego z rodzajów zewnętrznej pamięci komputerowej, jakim jest dyskietka.
W komputerach osobistych używane były następujące rodzaje stacji dyskietek:
8" - w pierwszych maszynach, pojemność 80KB, 160KB;
5 1/4" - obecnie praktycznie nie jest spotykana (pojemność dyskietki: SD - 180KB, DD - 360 KB, HD 1,2 MB)
3 1/2" - mimo zmniejszenia znaczenia dyskietek, nadal w powszechnym użytku są dyskietki HD (pojemność dyskietki: DD - 720 KB, HD - 1,44 MB)
3" - ale te się praktycznie nie przyjęły i na masową skalę występowały tylko w komputerach Amstrad.
Obecnie ich rolę po części przejęły nagrywalne płyty CD i DVD, a także coraz powszechniejsze nośniki USB. Mimo tego stacje dyskietek są nadal standardowo montowane w większości komputerów klasy PC.
FireWire — opracowany w roku 1986 przez firmę Apple standard transmisji danych, który umożliwia osiąganie szybkości do 400 Mb/s. Dużą popularność zyskał w zakresie urządzeń audio-wideo. Podobny jest do standardu USB, ale jest od niego znacznie szybszy i pozwala na łączenie dwóch urządzeń z pominięciem komputera.

G

Gigabit LAN - Zintegrowana z płytą główną karta sieciowa pracująca w trybach 10/100/1000 Mb/s.
Graphics Media Accelerator 900 - masowy układ graficzny zintegrowany z chipsetami firmy Intel.

H

Hyper Path2 - technologia opracowana przez firmę ASUS i stosowana w jej produktach. Zadaniem Hyper Path 2 jest skrócenie czasu dostępu do pamięci, co pozytywnie wpływa na poprawę wydajności całego komputera.
HyperTransport - dwukierunkowa magistrala systemowa wykorzystywana w komputerach wyposażonych w wydajne procesory ze zintegrowanym kontrolerem pamięci, np. ADM Athlon 64.

I

interakcja - tryb pracy polegający na naprzemiennej wymianie informacji między użytkownikiem a komputerem.
Użytkownik wydaje komputerowi polecenia, których skutki może na bieżąco obserwować i podejmować uzależnione od nich decyzje.
Intranet - sieć wewnętrzna, łącząca np. komputery w jednym przedsiębiorstwie i jego oddziałach.
IP - bezpołączeniowy protokół internetowy obsługujący warstwę sieciową.

J

JAVA - jest obiektowym językiem programowania stworzonym przez grupę roboczą pod kierunkiem Jamesa Goslinga z firmy Sun Microsystems.
Java jest językiem tworzenia programów źródłowych kompilowanych do kodu bajtowego, czyli postaci wykonywanej przez maszynę wirtualną.
Język cechuje się silnym typowaniem.
Jego podstawowe koncepcje zostały przejęte z języka Smalltalk (maszyna wirtualna, garbage collection) oraz z języka C++ (duża część składni i słów kluczowych).
JVM - wirtualna maszyna języka JAVA, nazywana także klientem systemu JAVA, interpretator bajtokodu JAVA.

K

kabel bezmodowy - kabel szeregowy z przeplotem umożliwiający komunikację między dwoma komputerami osobistymi bez pośrednictwa modemów.
kabel koncentryczny - miedziany przewód izolowany, osadzony w zaizolowanym oplocie miedzianym lub aluminiowym.

kabel szeregowy - kabel standardu RS-232-C służący do łączenia komputera osobistego z urządzeniem zewnętrznym.
kabel światłowodowy - wiązka włókien optycznych przewodzących impulsy światła podczerwonego.

kilent FTP - protokół przesyłania plików.
kompilator - powszechnie przyjęty, choć niezupełnie poprawny termin określający translator, czyli program dokonujący przekładu postaci źródłowej, programu lub modułu wyrażonego w jakimś języku programowania na kod wynikowy. (np.Turbo Pascal)

M

MB/s - czyli Megabajt na sekundę, to jednostka w której mierzymy szybkość przesyłu bądź zapisu danych.
Należy pamiętać, że notacja mega jest rozumiana w pojęciu systemu binarnego i w tym przypadku wynosi 1024 kilobajty, czyli (1048576 bajty).
Nie należy mylić tej jednostki z jednostką szybkości transmisji danych stosowana w telekomunikacji i sieciach komputerowych: Mb/s - megabit na sekundę.
W odróżnieniu od MB/s - czyli megabajta na sekundę, megabit opiera się na dziesiętnym systemie liczbowym, czyli 1 megabit = 106 = 1.000.000 bitów.
Microsoft Virtual Machine (również Microsoft VM lub MVM) – umożliwia uruchamianie w oknie przeglądarki internetowej niewielkich aplikacji (apletów) napisanych w języku Java pod systemami operacyjnymi z rodziny Microsoft Windows.
Są to przeważnie gry internetowe, komunikatory i czaty, wszelkiego rodzaju kalkulatory oraz animacje i prezentacje graficzne.

N

Normalizacja tekstu - proces przetwarzania tekstu, podczas którego tekst uzyskuje spójność, której wcześniej mógł nie mieć.
Proces normalizacji może obejmować w szczególności:
  • zmianę wielkości liter (na małe lub wielkie)
    rozwinięcie skrótów
    usunięcie znaków interpunkcyjnych
    usunięcie (lub zastąpienie) znaków diakrytycznych
    • Normalizacja poprzedza z reguły inne procesy przetwarzania tekstu, jak przechowywanie w bazie danych, synteza mowy, kompresja czy też automatyczne tłumaczenie na inny język.

    O

    Odbicie lustrzane- w informatyce definiujemy jako zbiór metod ochrony przed błędami twardego dysku komputera.
    Odbicie lustrzane polega na zapisywaniu tych samych informacji na dwóch zestawach dyskowych jednocześnie.
    Optymalizacja - to metoda wyznaczania najlepszego (optymalnego) rozwiązania (poszukiwanie ekstremum funkcji) z punktu widzenia określonego kryterium (wskaźnika) jakości (np. kosztu, drogi, wydajności).
    Optymalizacja jest także zdefiniowana w badaniach operacyjnych, gdzie wykorzystywana jest do rozwiązywania praktycznych problemów (np. ekonomicznych).
    W programowaniu komputerowym optymalizacja oznacza sposoby i metody poprawy kodu programu komputerowego by czas jego działania oraz wielkość pamięci potrzebnej do jego uruchomienia były jak najmniejsze.

    P

    Paintbrush -jest programem wchodzącym w skład akcesoriów Windows 3.x, przeznaczonym do tworzenia grafiki punktowej (rastrowej).
    Można w nim tworzyć obrazy graficzne, używając zestawu standardowych narzędzi.
    Założeniami bardzo podobny do Microsoft Paint czy MacPaint.
    Jest programem nieskomplikowanym, idealnie nadającym się dla początkujących.
    Jego poznawanie zaczynamy jak zwykle od zapoznania się z zawartością głównego ekranu.
    Aplikacja obsługuje pliki w formacie JPG, BMP, PNG oraz GIF.
    Program nie ma niestety własnego systemu pomocy ani żadnego opisu ikon.
    Pamięć trwała lub nieulotna (ang. non-volatile) - rodzaj pamięci komputerowej, która pozwala na zachowanie zawartości nawet po odłączeniu zasilania.
    Jest to bardzo szeroka grupa, zawiera zarówno dyski twarde, dyskietki, płyty (CD, CD-R, CD-RW, DVD, DVD-RW) jak i pamięci półprzewodnikowe (ROM, PROM, EPROM, Flash EEPROM, NVRAM).
    Piksel (ang. pixel) - jest to najmniejszy element obrazu bitmapowego.
    Jeden piksel to bardzo mały kwadrat o przeciętnym boku 0,28mm (rzadziej: prostokąt) widzialny z odległości użytkowej jako wypełniony jednolitym kolorem. Piksel stanowi także najmniejszy element obrazu wyświetlanego na monitorze komputera. Tryb pracy monitora, a konkretnie jego rozdzielczość to właśnie liczba pikseli jakie zawiera on w pionie i poziomie.
    Najczęstszym rozwiązaniem uzyskiwania różnych kolorów jest zastosowanie mieszania barw w systemie RGB. Obraz składa się z bardzo dużej ilości pikseli, których kolory mogą być niezależnie zmieniane. Każdy piksel składa się z trzech tzw. subpikseli, świecących w kolorach: czerwonym, zielonym i niebieskim (zobacz zdjęcie obok). Odpowiednie sterowanie intensywnościami świecenia danych subpikseli powoduje powstanie wypadkowego koloru całego piksela. Kolorowi białemu odpowiada maksymalna intensywność świecenia wszystkich trzech składowych, kolorowi czarnemu - wszystkie subpiksele wygaszone.

    Plik binarny - jest plikiem o dowolnej zawartości, oznacza wszystkie pliki poza plikami tekstowymi zawierającymi tekst zapisany w ustalonym sposobie kodowania znaków drukarskich, wraz z kodami sterującymi, w tym także kod znaku końca pliku – ^Z.

    R

    Regresja (testowanie regresyjne) - testowanie oprogramowania, które ma na celu znalezienie błędów regresyjnych.
    Błędy regresyjne pojawiają się wówczas, gdy oprogramowanie funkcjonujące wcześniej prawidłowo, po wprowadzeniu zmian przestaje działać zgodnie z wymaganiami. Najczęściej błędy regresyjne są wprowadzone w czasie dodawania nowej funkcjonalności do systemu (zmian w kodzie programu).
    Zazwyczaj wykonywanie testów regresyjnych związane jest z ponownym uruchomieniem zestawu testów, które wcześniej kończyły się poprawnie. Ma ono na celu ujawnienie potencjalnych problemów powstałych na skutek dokonanych zmian.
    Rzeczywistość wirtualna (ang. virtual reality) — obraz sztucznej rzeczywistości stworzony przy wykorzystaniu technologii informatycznej. Polega na multimedialnym kreowaniu komputerowej wizji przedmiotów, przestrzeni i zdarzeń nieistniejących w naturze.
    Uzyskuje się to poprzez generowanie obrazów, efektów akustycznych, a nawet zapachowych.
    Za przykład rzeczywistości wirtualnej można uznać gry komputerowe, będące odzwierciedleniem mniej lub bardziej rzeczywistego świata, lub też matematyczny model klimatu świata, służący do prognozowania pogody.